Viêm đại tràng giả mạc: Tác dụng phụ do dùng kháng sinh

VIÊM ĐẠI TRÀNG GIẢ MẠC LÀ GÌ

» Viêm đại tràng giả mạc là viêm đại tràng do vi khuẩn Clostridium difficile gây ra.

» Clostridium difficile còn được gọi là Peptoclostridium difficile, C. difficile, hoặc C. diff là một loại vi khuẩn có mặt khắp nơi trong tự nhiên và đặc biệt phổ biến trong đất. 

» Vi khuẩn C. difficile có hai thể. Thể hoạt động: là thể lây nhiễm, nhưng chúng không thể tồn tại lâu ngoài môi trường. Thể không hoạt động, hay còn gọi là bào tử có thể tồn tại trong môi trường trong một khoảng thời gian kéo dài. Mặc dù các bào tử không thể gây nhiễm trùng trực tiếp, nhưng khi chúng xâm nhập vào cơ thể sẽ chuyển thành dạng hoạt động, và gây bệnh.

Viêm đại tràng giả mạc

» Viêm đại tràng do C. difficile khá nguy hiểm. Bởi vì chúng thường xảy ra sau khi sử dụng thuốc kháng sinh, hoặc ở những người đang điều trị tại bệnh viện, trung tâm chăm sóc sức khỏe. Cụ thể như sau:

NGUYÊN NHÂN GÂY VIÊM ĐẠI TRÀNG GIẢ MẠC

» Vi khuẩn C. difficile được tìm thấy trên khắp môi trường - trong đất, không khí, nước, phân người và động vật, và các sản phẩm thực phẩm, chẳng hạn như thịt chế biến. Khoảng 2-5% dân số mang vi khuẩn Clostridium difficile bên trong đại tràng, chúng ở dạng bào tử và chung sống hòa bình với các loại vi sinh vật khác tạo nên cân bằng hệ vi sinh đường ruột.

» Bệnh xảy ra chủ yếu ở những người mang mầm bệnh đã sử dụng kháng sinh. Nhưng không phải loại kháng sinh nào cũng gây bệnh. Kháng sinh gây bệnh là những kháng sinh có ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật đường ruột, chủ yếu là do fluoroquinolones, cephalosporin và clindamycin.

» Các bào tử C. difficile nằm im lìm bên trong đại tràng cho đến khi một người dùng thuốc kháng sinh. Loại kháng sinh này tiêu diệt các vi khuẩn sống bên trong đại tràng, tạo cơ hội cho C. difficile chuyển thành dạng vi khuẩn hoạt động. Kết quả là C. Difficile biến đổi thành dạng truyền nhiễm của nó và sau đó tạo ra độc tố (hóa chất) gây viêm đại tràng. Tình trạng viêm dẫn đến một dòng tế bào bạch cầu đến đại tràng. Mức độ nghiêm trọng của viêm đại tràng có thể khác nhau. Trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, chất độc sẽ giết chết mô của lớp lót bên trong của đại tràng, và mô rơi ra. Các mô rơi ra được trộn với các tế bào bạch cầu (mủ) làm xuất hiện các mảng trắng, bao phủ lớp lót bên trong của đại tràng. Dạng viêm đại tràng C. difficile nghiêm trọng này được gọi là viêm đại tràng giả mạc vì các mảng xuất hiện giống như màng, nhưng chúng không phải là màng thực sự.

» Vi khuẩn trong ruột sau đó có thể sinh bào tử và thoát ra khỏi cơ thể theo đường phân. Các bào tử của vi khuẩn C. difficile được truyền qua phân và lây lan sang thực phẩm, bề mặt và đồ vật khi những người bị nhiễm bệnh không rửa tay kỹ. Những bào tử này có thể tồn tại trong một căn phòng trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng. Nếu bạn chạm vào bề mặt bị nhiễm bào tử C. difficile, thì bạn có thể vô tình nuốt phải vi khuẩn. Do đó ở bệnh viện hay những trung tâm chăm sóc sức khỏe hay có mầm bệnh C. difficile. Người bệnh phải điều trị lâu dài ở đây là những người có nguy cơ mắc bệnh cao nhất, đặc biệt là ở những người có hệ miễn dịch yếu như người già. Tỷ lệ mắc C. difficile được ước tính là 13% ở những bệnh nhân nằm viện tới hai tuần và 50% khi ở lại lâu hơn bốn tuần.

» Hầu hết viêm đại tràng giả mạc là do kháng sinh, tuy nhiên nó cũng có thể xảy ra ở những bệnh nhân không tiếp xúc với kháng sinh. Ví dụ, bệnh nhân bị viêm loét đại trực tràng và bệnh Crohn đã được biết là bị viêm đại tràng C. difficile mà không tiếp xúc với kháng sinh.

» Kháng sinh đôi khi có thể gây tiêu chảy mà không phải do nhiễm C. difficile. Trường hợp này nguyên nhân dẫn đến tiêu chảy không rõ ràng.

» Không phải ai bị nhiễm C. difficile đều bị viêm đại tràng giả mạc. Nhiều trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, và thậm chí kể cả người lớn là người mang mầm bệnh (họ bị nhiễm bệnh nhưng không có triệu chứng) của C. difficile. C. difficile không gây viêm đại tràng ở những người này vì:

• Các vi khuẩn ở trong đại tràng dưới dạng bào tử không gây bệnh.
• Cơ thể đã phát triển các kháng thể bảo vệchống lại các độc tố C. difficile .

» Vì là bệnh nhiễm trùng nên triệu chứng bệnh ban đầu khá dễ nhận biết. 

TRIỆU CHỨNG CỦA VIÊM ĐẠI TRÀNG GIẢ MẠC

» Thời gian ủ bệnh trong khoảng 5 - 10 ngày, với khoảng từ 1 ngày đến vài tuần sau khi điều trị bằng kháng sinh. 

» Những người bị viêm đại tràng giả mạc nhẹ có thể có:

• Sốt nhẹ
• Tiêu chảy (5-10 lần mỗi ngày), phân có mùi khó chịu
• Đau bụng nhẹ, có thể có hoặc không
• Buồn nôn và nôn

Viêm đại tràng giả mạc tiến triển từ nhẹ đến nặng

» Những người bị viêm đại tràng C. difficile nặng có thể có:

• Sốt cao (nhiệt độ từ 102 F đến 104 F),
• Tiêu chảy nặng (hơn 10 lần mỗi ngày), phân có nhầy máu
• Đau bụng dữ dội.

MỨC ĐỘ NGUY HIỂM CỦA BỆNH

» Tiêu chảy nghiêm trọng cũng có thể dẫn đến mất nước và rối loạn các chất điện giải (khoáng chất) trong cơ thể. Điều này khiến cơ thể bạn khó hoạt động bình thường và có thể khiến huyết áp tụt xuống mức thấp nguy hiểm.

» Suy thận: trong một số trường hợp, mất nước có thể xảy ra nhanh đến mức chức năng thận suy giảm nhanh chóng (suy thận).

» Trong trường hợp hiếm, độc tố gây tổn thương làm mỏng niêm mạc đại tràng, dẫn đến tình trạng megacolon (giãn đại tràng). Nếu không được điều trị, đại tràng có thể vỡ dẫn đến thủng đại tràng. Thủng đại tràng khiến vi khuẩn từ đại tràng xâm nhập vào khoang bụng dẫn đến nhiễm trùng đe dọa đến tính mạng (viêm phúc mạc). Trường hợp này nếu không được phẫu thuật kịp thời có thể gây tử vong.

» Bạn có thắc mắc rằng, rõ ràng chúng ta có thể xác định được những kháng sinh dẫn đến viêm đại tràng giả mạc, và nếu bệnh này đã nguy hiểm như vậy tại sao bác sỹ vẫn kê cho người bệnh dùng kháng sinh đó mà không kê loại kháng sinh khác?- Câu trả lời rất đơn giản, mỗi kháng sinh có những tác dụng khác nhau, do đó nhiều khi bắt buộc phải kê đơn loại kháng sinh đó mà không thể kê loại khác. Đồng thời trước khi kê đơn, bác sỹ sẽ cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ. Ở đây lợi ích của thuốc kháng sinh được kê vượt xa nguy cơ do C. Difficile mang lại.

» Tiêu chảy ở người bệnh đã được cho dùng kháng sinh có thể do nhiều nguyên nhân gây ra. Do vậy việc chẩn đoán viêm đại tràng giả mạc trên thực tế không hề dễ dàng.

CHẨN ĐOÁN VIÊM ĐẠI TRÀNG GIẢ MẠC

» Chẩn đoán bệnh được thực hiện như sau:

Lịch sử

» Tiền sử sử dụng kháng sinh rất quan trọng trong chẩn đoán viêm đại tràng giả mạc. Bệnh nhân dùng kháng sinh (hoặc gần đây đã dùng kháng sinh) bị đau bụng và tiêu chảy thường được xét nghiệm nhiễm C. difficile. Tuy nhiên, các bác sĩ không phải lúc nào chờ đợi sự xuất hiện của tiêu chảy để bắt đầu thử nghiệm cho C. difficile vì trong trường hợp hiếm hoi C. difficile có thể gây ra đau bụng mà không bị tiêu chảy.

Các xét nghiệm

» Bệnh nhân viêm đại tràng giả mạc là bệnh nhiễm trùng, do đó thường có số lượng bạch cầu tăng cao trong máu, và trong viêm đại tràng nặng, số lượng bạch cầu có thể rất cao (20.000 đến 40.000). Bệnh nhân viêm đại tràng C. difficile cũng thường có các tế bào bạch cầu trong phân của họ khi một mẫu phân được kiểm tra dưới kính hiển vi. Tuy nhiên, số lượng bạch cầu tăng cao và các tế bào bạch cầu trong phân, chỉ chứng minh rằng đau bụng, tiêu chảy là do viêm đại tràng. Các xét nghiệm cụ thể hơn được thực hiện để xác định xem C. difficile có phải là nguyên nhân gây viêm đại tràng hay không.

» Xét nghiệm được sử dụng phổ biến nhất để chẩn đoán viêm đại tràng giả mạc là xét nghiệm phát hiện độc tố do C. difficile tạo ra trong mẫu phân. Có hai loại độc tố khác nhau là độc tố A và độc tố B, cả hai đều có khả năng gây viêm đại tràng. Tuy nhiên, giống như hầu hết các xét nghiệm trong y học, những xét nghiệm tìm độc tố này không phải lúc nào cũng chính xác; cả xét nghiệm dương tính giả (tìm độc tố khi không có C. difficile ) và xét nghiệm âm tính giả (không tìm thấy độc tố khi có C. difficile ) có thể xảy ra. Do đó, các xét nghiệm khác như soi đại tràng sigma linh hoạt và nội soi đại tràng thường là cần thiết để tìm kiếm màng giả đặc trưng của viêm đại tràng giả mạc.

Soi đại tràng sigma linh hoạt và nội soi đại tràng

» Soi đại tràng sigma linh hoạt là một thủ thuật trong đó bác sĩ sẽ chèn một ống sợi quang linh hoạt và một camera ở đầu vào trực tràng và đại tràng sigma (đại tràng sigma là đoạn đại tràng gần với trực tràng nhất). Ở hầu hết bệnh nhân bị viêm đại tràng giả mạc , bác sĩ sẽ tìm thấy giả mạc ở trực tràng và đại tràng sigma. Tuy nhiên, một số bệnh nhân bị viêm đại tràng giả mạc sẽ chỉ có giả mạc ở đại tràng phải (đoạn đại tràng xa nhất từ trực tràng). Bệnh nhân có giả mạc bị giới hạn ở đại tràng phải yêu cầu nội soi toàn bộ đại tràng (với ống nội soi dài hơn ống nội soi đại tràng sigma linh hoạt, đủ dài để đến được đại tràng phải). 

» X-quang hay chụp CT bụng trong trường hợp này không được thực hiện. Bởi vì chúng chỉ có thể cho thấy sự dày lên của thành đại tràng do viêm đại tràng, chứ không chứng minh được nguyên nhân gây viêm đại tràng là C. difficile. Chúng chỉ được dùng để hỗ trợ xác định nhanh các biến chứng như phình đại tràng hoặc thủng đại tràng.

» Khi đã xác định được chính xác bệnh, việc tiếp theo đấy chính là điều trị.

ĐIỀU TRỊ VIÊM ĐẠI TRÀNG GIẢ MẠC

» Nguyên tắc điều trị viêm đại tràng giả mạc bao gồm:

• Bù nước và điện giải đầy đủ tránh mất nước
• Ngưng sử dụng kháng sinh gây viêm đại tràng
• Sử dụng kháng sinh để diệt trừ vi khuẩn C. difficile.

» Ở những bệnh nhân bị viêm đại tràng nhẹ, việc ngừng sử dụng kháng sinh gây nhiễm trùng là đủ. Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, cần dùng kháng sinh để diệt trừ vi khuẩn C. difficile.

Vi khuẩn clostridium difficile

» Thuốc kháng sinh có hiệu quả chống lại C. difficile bao gồm metronidazole (Flagyl) và vancomycin (Wrapsocin). Hai loại kháng sinh này thường được dùng bằng đường uống trong 10 ngày. Cả hai loại kháng sinh đều có hiệu quả như nhau. Việc lựa chọn sử dụng loại kháng sinh nào tùy thuộc vào tình trạng của từng bệnh nhân.

» Tuy nhiên khoảng 10% đến 20% bệnh nhân được điều trị thành công có thể trải nghiệm một tái phát của C. difficile. Tái phát thường xảy ra vài ngày hoặc thậm chí vài tuần sau khi ngừng điều trị. Một số bệnh nhân có thể gặp vài lần tái phát.

» Nguyên nhân là do C.difficile đã không bị loại bỏ hoàn toàn bởi kháng sinh. C. difficile ở dạng vi khuẩn hoạt động bị tiêu diệt bởi metronidazole hoặc vancomycin, nhưng các bào tử có khả năng chống lại sự tiêu diệt. Vài ngày sau khi ngừng kháng sinh, các bào tử còn sống biến thành dạng vi khuẩn hoạt động sẽ sinh sôi và sinh ra độc tố một lần nữa. Một lý do khác là cơ thể sản xuất kháng thể không đầy đủ chống lại các độc tố vi khuẩn. Kháng thể là các protein mà cơ thể sản xuất để chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn, virus và ký sinh trùng, cũng như để bảo vệ cơ thể khỏi tác hại của độc tố. Do đó, những người trưởng thành có khả năng sản xuất kháng thể đầy đủ chống lại độc tố C. difficile thường không bị viêm đại tràng C. difficile . Một số người trưởng thành không thể tạo ra các kháng thể này dễ bị tái phát.

» Điều trị cho những đợt tái phát là dùng thêm các đợt kháng sinh. Nếu người bệnh không đáp ứng với kháng sinh, có thể phải cấy vi khuẩn trong phân ( FMT ), còn được gọi là cấy phân ( quá trình cấy vi khuẩn trong phân từ người khỏe mạnh vào người nhận). FMT giúp phục hồi hệ vi khuẩn đại tràng bằng cách đưa các vi khuẩn bình thường từ phân của người hiến tặng thay thế vi khuẩn C. difficile . 

» Phẫu thuật được chỉ định trong trường hợp có biến chứng xảy ra: những người bệnh nặng, giãn đại tràng, thủng đại tràng, viêm phúc mạc. Phẫu thuật yêu cầu cắt bỏ phần đại tràng bị bệnh.

Bây giờ bạn có thể thấy rằng thận trọng trong sử dụng kháng sinh quan trọng như thế nào rồi đấy. Đừng nên tự ý sử dụng kháng sinh nữa nhé, điều này vừa không an toàn vừa có thể gây nguy cơ kháng kháng sinh, ảnh hưởng đến sức khỏe sau này của bạn!

TPBVSK PHƯƠNG ĐÔNG ĐẠI TRÀNG

Phương Đông đại tràng là TPBVSK chứa thành phần chính là Ngải tiên, Hoài sơn, Ý dĩ, Bòn bọt, Actiso, Bạch thược:

• Hỗ trợ tăng cường sức khỏe đường tiêu hóa
• Hỗ trợ giảm các triệu chứng viêm đại tràng cấp và mãn tính, viêm đại tràng đau quặn bụng, rối loạn tiêu hóa, khó tiêu, đau bụng đi ngoài nhiều lần

Thực phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.